Bij een haard of kachel denken veel mensen allereerst aan hout. Er gaat niets boven de geur en het knisperende geluid van brandend hout.
Naast het gevoel van gezelligheid dat een houthaard- of kachel met zich meebrengt, kan het ook voor een enorme besparing zorgen. Het geeft namelijk een hoop warmte af. En zo kan de thermostaat van de cv weer aanzienlijk lager worden gezet als bijvoorbeeld de woonkamer verwarmd wordt door dit type haard- of kachel. Een houthaard of -kachel zal echter niet geschikt zijn voor elk huishouden. Een houthaard kan namelijk niet overal in huis geplaatst worden, je bent hierbij gebonden aan een rookkanaal dat uitmondt in een schoorsteen. Daarnaast is er opslagruimte nodig voor de houtblokken. Het hout moet hier droog opgeslagen kunnen worden. Bij nat hout brandt het vuur namelijk veel minder fel. Zorg er dus voor dat het hout vrij van de grond ligt zodat vochtoptrek voorkomen wordt. Verder is het belangrijk dat de wind vrij toegang tot het hout heeft, zodat het verder kan drogen. Een gevolg van nat hout is dat het minder felle vlammen en minder warmte geeft dan de vlammen die je bij droog hout krijgt. Dit komt omdat het vocht in het hout moet verdampen, dit kost weer veel warmte. Daarnaast zorgt nat hout voor stankoverlast en wordt de binnenkant van de schoorsteen en haard of kachel vervuild. Bovendien zorgt hout als brandstof voor veel vuiligheid in huis. Denk hierbij aan de grote hoeveelheid as die vrijkomt bij de verbranding. Wanneer men houthaard- of kachel heeft, kan het bovendien gebeuren dat er kleine stukje brandend hout uit de haard of kachel vallen.
Niet elk type hout is geschikt voor verbranding en verschillende soorten hout zorgen ook weer voor verschillende soorten verbranding. Hard- en zachthout zijn beide geschikt voor de open haard. Hardhout geeft bijvoorbeeld prachtige diepe vlammen. Ook blijven de kolen langer gloeien. Lichte houtsoorten branden juist wat sneller op. Dit kan zowel een voordeel als een nadeel zijn. Zo hoef je niet te wachten totdat het hout is opgebrand. De energiewaardes van de diverse soorten hout zijn nagenoeg gelijk. Een lichtere houtsoort zal dus relatief meer warmte in een kortere tijd afgeven en een hardere soort geeft meer sfeer en langer stookplezier. Houtsoorten met veel hars, zoals dennen, branden erg goed. Een groot nadeel is, dat de hars zorgt voor een snellere vervuiling van het rookkanaal en dus een grotere kans op schoorsteenbranden! Hout met verontreinigingen zoals lak of verf en geimpregneerd hout, moet je vermijden. Dit hout geeft veel vervuiling, giftige gassen en veel roet. Ook in zogenaamde allesbranders levert dit veel vervuiling op. Verder zijn resten spaanplaat, triplex of hardboard hout is ongeschikt; bij verbranding hiervan komen stoffen vrij die schadelijk zijn voor de gezondheid en het milieu. Stook dus met schoon hout. Haardhout moet vooral droog zijn. Hoe droog hout is, wordt uitgedrukt door het percentage vocht dat in het hout zit. Vers gekapt hout, heeft een vochtigheidsgehalte van ongeveer 50%. Na een jaar drogen is dit gedaald tot ongeveer 20% en na 2-3 jaar drogen tot 12-15%. Goed haardhout heeft een vochtigheidsgehalte dat onder de 20% ligt. De tijd die het hout nodig heeft om te drogen is mede afhankelijk van de houtsoort. Houtsoorten met veel tannines (zoals eikenhout) moeten langer drogen om deze tannines uit het hout te krijgen. Een goed alternatief zijn houtbriketten, deze zijn gemaakt van het afval dat overblijft in de houtindustrie. Voordeel hiervan is dat er verder niets wordt toegevoegd aan het hout.
Je kunt op verschillende plaatsen haardhout aanschaffen. Zo bieden veel tankstations haardhout te koop aan. Ook in de meeste tuincentra zal men geschikt haardhout aantreffen. Daarnaast zijn er steeds meer webwinkels die geschikt haardhout aanbieden. Voordeel hiervan is dat je het in grote aantallen kan bestellen en dat het thuisgebracht wordt. Een voorbeeld van zo'n webwinkel is Openhaardhout-gigant.nl.
Veiligheid is van groot belang bij een houthaard of -kachel. Het maken van vuur vereist sowieso altijd scherpe aandacht. Zo mogen de vlammen nooit te hoog worden, zodat ze niet de schoorsteen ingaan. Gebruik daarom geen spiritus of ander middel om het haardvuur te maken. Dat is gevaarlijk want er kan een steekvlam ontstaan. Een houtvuurtje maken is een kunst. Een vuur stoken vereist inzicht in de bewegingen van lucht. Een goed vuur wordt gemaakt met een prop papier. Maak de prop heel luchtig. Als je een strakke prop maakt, komt er te weinig lucht bij en brandt het niet. Vuur heeft lucht nodig om te kunnen branden. Begin daarom niet met een groot blok hout want dat blokkeert de luchttoevoer. Een paar kleinere stukken vatten sneller vlam. Daar leg je een kwartier na het aansteken het grote blok op. Het grote blok hout dat lang gloeit, leg je er namelijk op als de middelgrote stukken goed branden. Hierdoor blijft er altijd luchttoevoer aan de onderkant. Let er wel op dat je de grotere stukken hout zo neerlegt dat ze alleen naar het midden van de open haard kunnen vallen, en niet naar de buitenkant. Je bouwt de prop papier, de twijgjes en het grote stuk in pyramidevorm op.
- Een schoorsteen moet bij regelmatig gebruik zeker eens per jaar worden geveegd. Dit zorgt ervoor dat hij beter brandt en voorkomt brand
- Het woord allesbrander impliceert dat er werkelijk van alles ingegooid kan worden. Dat is niet waar. Alleen schoon en droog hout horen thuis in deze allesvreter.
- Bij mist of geen wind hebben de buren vaak enorm veel last van de rook uit de schoorsteen van een houtkachelstoker.
- Ventileren is nodig bij een houtkachel. Zet een raam open of een rooster, of de deur op een kier. Een gesloten houtkachel heeft per uur ongeveer 50 m3 verse lucht nodig en een open haard nog veel meer (tot 250 m3). Dit laatste is ongeveer de hoeveelheid lucht die zich in een gemiddelde woning bevindt.
- Raar gekleurde rook wijst erop dat wat zich in de kachel of haard bevindt niet goed verbrandt. Grijze, grijsblauwe of zwarte rook is bovendien niet erg gezellig om in te zitten en niet goed voor de gezondheid.
- Bij een houtkachel valt er nog wel eens iets naast het apparaat. Het is dan heel gemakkelijk om de stofzuiger erbij te pakken en het op die manier op te zuigen. Maar slim is dat niet. De resten gloeien vaak nog, zelfs als dat niet te zien is en dat kan een brandende stofzuiger opleveren.
- As uit de houtkachel hoort niet in het gft-afval, maar in de restbak.
